به گزارش مشرق به نقل از خبرآنلاین، "جونز" نخستین کسی بود که خانواده زبان‌های هندواروپایی را کشف کرد و متوجه خویشاوندی زبان فارسی با زبان‌های اروپایی شد.

او به زبان‌های انگلیسی، یونانی، لاتینی، چینی، سانسکریت، عربی، فارسی، پرتغالی، اسپانیایی، ایتالیایی و ... تسلط داشت و این موضوع علاقه شدید او را به فراگیری زبان‌های گوناگون و کشف رابطه میان آنها نشان می‌دهد. او به دلیل علاقه فراوانش به ادبیات و شاعران ایران، به جونز ایرانی ملقب شده بود.

ویلیام جونز در 25 سالگی در خواندن و نوشتن و سخن گفتن به فارسی مهارت پیدا کرد و در همین سن زبان‌های یونانی و لاتینی را هم فرا گرفت. کشف خویشاوندی میان زبان‌های ایرانی و زبان‌های ژرمنی سبب شد تا تصور اشتباه سامی بودن زبان فارسی، آن هم به دلیل شباهت در رسم‌الخط به یک سو نهاده شود و فارسی و آلمانی دو زبان خویشاوند محسوب گردند. او همچنین با همراهی چند تن از خاورشناسان انگلیسی، انجمن آسیایی بنگاله را که یکی از بزرگترین انجمن‌های علمی و ادبی جهان است بنیان نهاد. کتابخانه آن دارای هزاران کتاب چاپی و خطی به زبان‌های فارسی، عربی، هندی، سانسکریت و انگلیسی است.

جونز شاعری خوش ذوق بود و در منظومه‌سرایی به زبان فرانسوی، انگلیسی و لاتینی استعدادی فراوان داشت. از فعالیت‌های جونز در اینباره، باید به ترجمه سیزده غزل حافظ به فرانسوی و انگلیسی برای نخستین بار اشاره کرد. ترجمه ابیاتی از مثنوی مولوی به شعر انگلیسی، ترجمه ابیاتی از خمسه نظامی به شعر انگلیسی و ترجمه اشعاری از فردوسی به لاتینی از دیگر تألیفات اوست.

ویلیام جونز عقیده داشت که شاعران فارسی همتای شاعران یونان به شمار می‌آیند. در سال 1191 خ. دانشگاه‌های کمبریج و ماساچوست، در مجموعه‌هایی با عنوان "شرحی کوتاه در تاریخ ادب کهن" به ناچار ادعای ویلیام جونز را پذیرفتند. از آن پس تنی چند، آگاهی یا فرصت کافی به دست آوردند تا درستی عقیده سر ویلیام جونز را بیازمایند.

ترجمه «تاریخ نادر شاه افشار» در سال 1145 خورشیدی با نگارش میرزا مهدی خان استرآبادی، منشی مخصوص نادرشاه، توسط جونز به فرانسوی شهرت جهانی یافت. در سال 1150 سر ویلیام جونز، که خود عاشق زبان فارسی بود، برای نشر این زبان تلاش بسیار کرد و کتابی با نام «دستور زبان فارسی» تألیف کرد که بسیار مورد توجه و بهره‌برداری قرار گرفت؛ به‌طوری که شیفتگان زبان فارسی از این کتاب به‌عنوان مـأخذ معتبری استفاده می‌کردند. در این کتاب، شعرهایی از شاعران فارسی‌گو از جمله سعدی نیز ترجمه شده بود.